درباره ی بیماری سنگ های صفراوی چه می دانید؟ سیستم گوارش ما از مری، معده، لوزالمعده، روده کوچک، کبد، کیسه صفرا و سایر اعضای درون شکم تشکیل شده است. کیسه صفرا عضوی گلابی شکل است که در زیر کبد قرار گرفته است. ترشحاتی که کبد به عنوان صفرا درست می کند در کیسه صفرا جمع می شوند. مقداری از این ترشحات در کیسه صفرا ذخیره می‌شود و مقداری نیز از طریق مجاری صفراوی به درون سیستم گوارش ریخته می شوند. کار اصلی کیسه صفرا این است که این ترشحات را جمع آوری و ذخیره نماید تا در مواقع لزوم در اختیار سیستم گوارش قرار دهد. مواقعی که انسان یک غذای سنگین و یا چرب می خورد کیسه صفرا ترشحاتی را که ذخیره کرده است همراه با ترشحات کبد در اختیار سیستم گوارشی قرار می‌دهد تا سیستم گوارش بتواند غذا را هضم کند.


بیماری سنگ های صفراوی یعنی چه؟
بیماری سنگ های صفراوی یعنی در برخی از افراد کیسه  صفرا کار خود را به خوبی انجام نمی‌دهد. در چنین حالتی ترشحاتی که درون کیسه صفرا وجود دارد به مرور زمان روی هم انباشته و غلیظ می شوند. در واقع این دسته از کیسه ‌های صفرا تجمعات صفراوی خود را به خوبی تخلیه نمی کنند. این  ترشحات صفراوی به مرور زمان غلیظ شده و ترکیبات آن دچار تغییر می شود. این ترشحات به صورت ریز دانه هایی در می آیند. چون این ریزدانه ها تخلیه نمی شوند عفونت های کوچکی دور این ریزدانه ها تشکیل می شود. این امر موجب ایجاد سنگ می‌شود. یعنی عفونت‌ هایی که دور ریز دانه ها و تجمعات کلسترولی ایجاد می‌شود، سبب می شود که سنگ های صفراوی به وجود بیایند. به مرور زمان ممکن است این سنگ های صفراوی بزرگ و بزرگ تر بشوند.

علائم بیماری سنگ های صفراوی
 در بیماری سنگ های صفراوی وجود این سنگ ها در کیسه صفرا موجب می شود که انسان متحمل یکسری درد ها بشود. این امر به خصوص زمان ‌هایی که انسان غذای پرچرب یا یک غذای زیاد می‌خورد بیشتر نمایان می‌شود. در چنین شرایطی به دلیل حجم غذای زیاد و یا چرب بودن غذا کیسه صفرا دچار انقباض می شود و چون کیسه صفرا نمی‌تواند خود را تخلیه کند، در آن ناحیه برای انسان درد ایجاد می شود.  این درد ها در زیر جناغ سینه و در ناحیه سمت راست بیشتر احساس می شوند. معمولاً کسانی که مبتلا به سنگ ‌های صفراوی هستند بعد از صرف یک غذای پرچرب یا حجم غذای زیاد یک الی دو ساعت بعد متحمل درد در ناحیه سمت راست زیر دنده ها می شوند.  این امر به خصوص در نیمه های شب بعد از مصرف یک شام سنگین اتفاق می افتد. لازم است بدانید این دردها که ممکن است به صورت پیاپی برای فرد بیمار ایجاد شود، از جمله علائم حاد وجود کیسه های صفراوی هستند. البته لازم است بدانید بسیاری از افرادی که به بیماری سنگ های صفراوی مبتلا هستند به صورت مداوم و پی در پی در سمت راست احساس درد ندارند، اما ممکن است گاها به این دردها مبتلا شوند. یعنی گاه گداری در ناحیه معده خود و یا زیر دنده های سمت راست خود احساس درد می کنند. 


 در بسیاری از مواقع بیمارانی که هنگام شب به این دردها مبتلا می‌شوند، ممکن است به مراکز اورژانسی مراجعه کنند. پزشکان  گوارشی در  چنین شرایطی ممکن است علائم بیمار را با علائم اختلالات معده مانند ترشح زیاد اسید معده اشتباه بگیرند و داروهایی برای کاهش ترشح اسید معده تجویز کنند. اما مشاهده می شود در چنین شرایطی بیمار با آن داروها درمان نمی شود. هنگامی که این درد ها به صورت مکرر و پی در پی اتفاق می ‌افتند بیمار باید با روش های تخصصی مورد بررسی قرار بگیرد.

از شایع ترین علائم بیماری سنگ های صفراوی احساس درد در ناحیه زیر دل می باشد. یعنی بیمار در سمت راست شکم خود در زیر دنده ها احساس درد میکند. این درد ها بیشتر به دنبال مصرف غذا های پرچرب و یا پرخوری می باشند. در واقع یک الی دو ساعت بعد از مصرف غذا های پرچرب و معمولاً در نیمه‌ های شب بیمار احساس درد شدید در سمت راست شکم خود می کند. این درد ها بسیار تند و نفس گیر می باشند. همچنین این درد ها ممکن است در فواصل مختلف کم و یا زیاد شوند. بیشتر این درد ها به ناحیه بین دو کتف و یا کتف سمت راست کشیده می شوند. در برخی از افراد نیز این درد ها با حالت تهوع و استفراغ همراه هستند. 

تشخیص بیماری سنگ های صفراوی
 بهترین راه و مناسب ترین راه برای تشخیص بیماری سنگ های صفراوی ، تجویز یک سونوگرافی ساده است. در واقع با استفاده از یک سونوگرافی پزشک متخصص گوارش می‌تواند متوجه بشود که بیمار به بیماری سنگ های صفراوی مبتلا است یا خیر. در واقع با این راه حل ساده بسیاری از مشکلات برطرف می‌شود. یعنی بعد از آن که بیمار به صورت مکرر به دلیل احساس درد ناحیه جناغ سینه و زیر دنده های سمت راست به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک می‌تواند با استفاده از یک سونوگرافی متوجه شود که درد به وجود آمده ناشی از بیماری سنگ های صفراوی است.



چه کسانی در معرض خطر بیماری سنگ های صفراوی قرار دارند؟
 شاید برای شما سوال باشد که بیشتر چه کسانی مبتلا به بیماری سنگ های صفراوی می شوند؟ یکی از علت های به وجود آمدن بیماری سنگ های صفراوی می‌تواند عوامل ژنتیکی و ارثی باشد. یعنی در گذشته یکی از بستگان بیمار به صورت ارثی به بیماری سنگ های صفراوی مبتلا بوده است و این بیماری به فرد بیمار نیز منتقل شده است.

 علت دوم ایجاد بیماری سنگ های صفراوی چاقی بیش از حد و یا استفاده زیاد از غذاهای پر چرب است. به طور کلی کسانی که دارای اضافه وزن هستند و یا از حجم غذای زیاد و یا از غذاهای پرچرب استفاده می کنند بیشتر در معرض خطر بیماری سنگ های صفراوی قرار دارند.

 همچنین عامل جنسیت نیز در به وجود آمدن این بیماری موثر است. به طور کلی مشاهده شده است که این بیماری در خانم ‌ها بیشتر رخ می دهد. یعنی بیشتر در خانم ها به دلیل آن که ممکن است مجاری صفراوی تنگ باشند، ترشحات صفراوی به خوبی تخلیه نمی شوند و در آنجا رسوب می کنند. در نهایت سنگ های صفراوی به وجود می آیند.

  یکی دیگر از عوامل به وجود آمدن سنگ های صفراوی قرص های ضد بارداری هستند.  خانم هایی که قرص‌های ضدبارداری مصرف می‌کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری سنگ های صفراوی قرار دارند.

 یکی دیگر از عوامل به وجود آمدن سنگ های صفراوی حاملگی است. در برخی از موارد خانم هایی که در دوران بارداری و حاملگی به سر می برند ممکن است دچار سنگ های صفراوی بشوند. این خانم ها باید به پزشک مراجعه کنند و تا انتهای دوران بارداری بیماری با استفاده از دارو درمانی کنترل شود. سپس پزشک معالج می‌تواند بعد از زایمان سنگ های صفراوی را از کیسه صفرا خارج کند.



درمان بیماری سنگ های صفراوی
 اما درمان بیماری سنگ های صفراوی چگونه است؟ یک فرد بیمار که مبتلا به بیماری سنگ های صفراوی است ممکن است هیچگونه علامتی نداشته باشد. یعنی فرد به صورت اتفاقی شکم خود را سونوگرافی می کند و متوجه می شود که در کیسه صفرا او سنگ وجود دارد. چنین افرادی نیاز به درمان ندارند مگر اینکه فرد بیمار مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای باشد. یعنی به عنوان مثال دیابت داشته باشد. افرادی که مبتلا به دیابت هستند و به صورت اتفاقی متوجه می شوند که به بیماری سنگ های صفراوی نیز مبتلا هستند، به آن ها توصیه می شود سنگ های صفراوی خود را عمل کنند. همچنین اگر یک نفر به دلیل شغل خود جای دور سفر می کند مانند دریانوردان، چنین افرادی نیز باید سنگ ‌های صفراوی خود را خارج کنند
.
درمان بیماری سنگ های صفراوی دو نوع است. اولین نوع درمان درمان اورژانسی آن است. یعنی به محض اینکه بیمار این دردهای شدید را در سمت راست شکم خود احساس می کند به اورژانس مراجعه می نماید. در گام اول بیمار بستری شده و برای او دارو و سرم تجویز می شود. در گام بعدی آزمایش تست خون از بیمار گرفته می‌شود تا گلبول های سفید بیمار چک شود. بعد بیمار مورد سونوگرافی قرار می‌گیرد. یعنی پزشک متخصص گوارش با استفاده از سونوگرافی متوجه می‌شود که بیمار مبتلا به سنگ های صفراوی است یا خیر. و این بیماری در بیمار تا چه میزان پیشرفت کرده است. حال اگر پزشک بعد از انجام آزمایش‌ ها و بررسی ‌ها متوجه شود که بیمار به عفونت حاد کیسه صفرا مبتلا است،  بیمار می تواند کاندید عمل باشد. یعنی در واقع  پزشک متخصص گوارش با انجام سونوگرافی و آزمایش تست خون متوجه پیشرفت بیماری سنگ های صفراوی در بیمار می‌شود و اگر بیمار مشکل خاصی نداشته باشد و شرایط عمل داشته باشد مورد عمل جراحی قرار می گیرد تا سنگ های صفراوی وی خارج شوند.

 امروزه در جهان  رایج ترین روش برای انجام عمل سنگ های صفراوی لاپاراسکوپی می باشد. در عمل لاپاراسکوپی روش کار به این صورت است که پزشک متخصص با استفاده از یک دوربین مجهز و همچنین دستگاه های مخصوص در جداره شکم بیمار سه الی چهار سوراخ ایجاد می‌کند. سپس با استفاده از دوربین محل دقیق را مشاهده و کیسه صفرا و و سنگ های درون آن را از سیستم گوارش خارج می نماید. این امر سبب می شود دردهای ناشی از عفونت در کیسه صفرا و بیماری سنگ های صفراوی از بین بروند.



 لازم است بدانید که کیسه صفرا عضوی است که نبود آن در سیستم گوارش اختلالی ایجاد نمی کند. در چنین حالاتی ممکن است برای بیماران سوال پیش بیاید که آیا دیگر آن ها صفرا ندارند؟ پاسخ خیر است. بیمار هم صفرا دارد و هم کبد او به صورت دقیق صفرا را ترشح می‌کند. تنها صفرا از طریق مجاری صفراوی مستقیما به درون سیستم گوارش تزریق می شود. اما کیسه صفرا که محلی برای تجمع و ذخیره صفرا است دیگر در سیستم گوارش بیمار وجود نخواهد داشت. کیسه صفرا یک قسمت از دستگاه گوارش است که کمک می‌کند صفرا در آنجا ذخیره شود تا اگر انسان یک غذای چرب و یا حجم زیادی از غذا مصرف کرد، صفرای اضافی در اختیار سیستم گوارش قرار بگیرد تا غذا به خوبی هضم شود. با عمل جراحی دیگر این کیسه در سیستم گوارش فرد بیمار قرار نخواهد داشت.

مراقبت های بعد از جراحی بیماری سنگ های صفراوی
در چنین شرایطی بیمار باید در رژیم غذایی خود و حجم غذای مصرفی خود تجدید نظر کند. یعنی بیمار باید رعایت کند که از غذاهای پرچرب پرهیز کرده و همچنین حجم مناسبی از غذا را مصرف نماید. لازم است بدانید درمان بیماری سنگ های صفراوی به معنای از بین بردن و یا برداشتن سنگ ها از کیسه صفرا نیست. از نظر علم پزشکی با عمل جراحی، پزشک کیسه صفرا و سنگ های صفراوی موجود در آن را خارج می کند تا درمان بیماری سنگ های صفراوی به صورت کامل انجام شود. در واقع از نظر علم پزشکی کیسه صفرای بیمار است که موجب سنگ سازی می شود. یعنی باید کیسه همراه با سنگ های درون آن برداشته شود. اگر کیسه صفرا برداشته نشود این کیسه در جای خود باقی می ماند و دوباره سنگ سازی می کند و تمام این مراحل باید دوباره تکرار شود.

 ۲۴ ساعت بعد از انجام عمل کیسه صفرا بیمار می تواند مرخص شود و با استفاده از دارو در منزل دو الی سه روز استراحت نماید. سپس می تواند به انجام امور روزمره خود بپردازد.